بیماری‌های گیاه سیکلامن یا نگونسار ایرانی
سیکلامن که در ایران به نام نگونسار هم شناخته می‌شود، یکی از گیاهان محبوب گلخانه‌ای است. این گیاه زیبا به دلیل گلدهی در فصل زمستان، طرفداران زیادی دارد و در همین زمان به بازار عرضه می‌شود. اما نگهداری سیکلامن در منزل کمی حساس‌تر از سایر گیاهان است و در صورت بی‌توجهی ممکن است با مشکلاتی روبه‌رو شود.
در این مقاله به بررسی مشکلات رایج سیکلامن، بیماری‌های ظاهری، آفات و روش‌های پیشگیری و درمان می‌پردازیم.
مشکلات و بیماری‌های ظاهری سیکلامن 🌱
۱. ریزش برگ
علت: کمبود آب یا خشکی بیش از حد محیط.
✅ راهکار: تنظیم منظم آبیاری و افزایش رطوبت نسبی.
۲. پوسیدگی طوقه
علت: باقی‌ماندن رطوبت در طوقه در روزهای سرد.
✅ راهکار: اطمینان از خشک بودن طوقه در زمستان و پرهیز از آبیاری شبانه.
۳. ریزش جوانه گل
علت: دمای بالا، نور ناکافی، کمبود آب یا مصرف بیش از حد کود.
✅ راهکار: بررسی شرایط محیطی و اصلاح آن‌ها.
۴. تأخیر در گلدهی
علت: دمای نامناسب (خیلی بالا یا پایین)، کمبود نور، تغییر در مواد غذایی یا بزرگی بیش از حد گلدان.
✅ راهکار: ایجاد شرایط دمایی مناسب (۱۵–۲۰ درجه) و تنظیم کوددهی.
پژمردگی و نرم شدن گلبرگ ها
۵. کوچک بودن گل‌ها
علت: دمای بالا، مصرف زیاد کود یا ویژگی ژنتیکی گیاه.
✅ راهکار: کاهش کوددهی و اصلاح دما.
۶. پژمردگی و نرمی گیاه
علت: خشکی خاک، نمک زیاد در بستر، دمای بسیار بالا، نور کم یا بیماری.
✅ راهکار: بررسی خاک و تعویض در صورت شوری، بهبود شرایط نوری و آبیاری.
۷. رنگ‌پریدگی و زردی برگ‌ها
علت: کمبود مواد غذایی، pH بالا، شدت زیاد نور یا خشکی خاک.
✅ راهکار: استفاده از کود کامل، تنظیم pH خاک و کنترل نور.
۸. طویل شدن دمبرگ‌ها
علت: کمبود نور.
✅ راهکار: جابه‌جایی گیاه به مکان روشن‌تر با نور غیرمستقیم.
آفات شایع در گیاه سیکلامن 🐛
۱. کنه سیکلامن
-
نشانه: پیچیدگی برگ‌ها و گل‌ها.
-
کنترل: دشوار است؛ بنابراین باید هنگام خرید گیاه یا نشاء، دقت کافی در بررسی وجود آلودگی داشت.
۲. تریپس
-
نشانه: ایجاد لکه در سطح زیرین برگ‌ها.
-
راهکار: جداکردن سریع برگ‌های آلوده و در صورت نیاز تعویض گلدان.
۳. نماتد ریشه
-
نشانه: ایجاد گال‌های کوچک روی ریشه.
-
راهکار: حذف گیاه آلوده و ضدعفونی خاک و گلدان.
بیماری ویژه سیکلامن؛ قهوه‌ای شدن ژوخه 🍂
این بیماری مخصوص سیکلامن است. در اثر آن لکه‌های قهوه‌ای و قرمز-قهوه‌ای روی زیرلپه ظاهر می‌شوند. برگ‌ها رشد نامتقارن پیدا کرده و در دو طبقه قرار می‌گیرند.
⚠️ درمان بعد از آلودگی بسیار سخت است؛ بنابراین پیشگیری اهمیت بیشتری دارد. بهترین روش، گندزدایی خاک و گلدان پیش از کاشت است.
سؤالات متداول (FAQ)
۱. چرا برگ‌های سیکلامن زرد می‌شوند؟
به علت کمبود مواد غذایی، خشکی خاک یا شدت بالای نور.
۲. چگونه از پوسیدگی طوقه سیکلامن جلوگیری کنیم؟
با پرهیز از آبیاری در هوای سرد و خشک نگه‌داشتن طوقه.
۳. بهترین دما برای نگهداری سیکلامن چیست؟
بین ۱۵ تا ۲۰ درجه سانتی‌گراد در زمان گلدهی.
جدول خلاصه :
| عنوان | نشانه‌ها | علت‌های محتمل | راهکار فوری | پیشگیری |
|---|---|---|---|---|
| ریزش برگ | سقوط برگ‌ها، کاهش شادابی | کم‌آبی، خشکی محیط | تنظیم آبیاری، افزایش رطوبت نسبی | پایش خشکی خاک؛ آبیاری زمانی‌که ۲–۳ سانتی‌متر سطح خاک خشک شد |
| پوسیدگی طوقه | نرمی و قهوه‌ای‌شدن طوقه، خوابیدن بوته | ماندن رطوبت روی طوقه در هوای سرد | قطع آبیاری شبانه، خشک نگه‌داشتن طوقه، بهبود تهویه | آبیاری صبحگاهی؛ عدم خیس‌کردن طوقه؛ بستر با زهکشی مناسب |
| ریزش جوانهٔ گل | جداشدن غنچه‌ها پیش از بازشدن | دمای بالا، نور کم، کم‌آبی، کوددهی زیاد | اصلاح نور (غیرمستقیم روشن) و دما (۱۵–۲۰°)، تعدیل کود | برنامه تغذیه متعادل؛ ثبات دمایی؛ آبیاری منظم |
| تأخیر در گلدهی | عدم تشکیل یا دیرکرد گل‌ها | دمای نامناسب، نور ناکافی، تغییرات تغذیه، گلدان بزرگ | اصلاح دما و نور؛ بازنگری کوددهی؛ استفاده از گلدان یک‌سایز بزرگ‌تر | حفظ دما ۱۵–۲۰°؛ نور کافی؛ تناسب اندازهٔ گلدان |
| گل‌های کوچک | کاهش اندازهٔ گل‌ها | دمای بالا، کود زیاد، ژنتیک رقم | کاهش کود، خنک‌سازی ملایم محیط | تغذیه متعادل؛ اجتناب از گرمای شدید |
| پژمردگی و نرمی بوته | شل‌شدن برگ و گل، افتادگی | خشکی، شوری بستر، دمای بالا، نور کم، بیماری | بررسی رطوبت و شستشوی خاک شور؛ افزایش نور پخشیده | آبیاری با آب کم‌املاح؛ پایش EC؛ تهویه مناسب |
| زردی برگ‌ها | کلروز عمومی یا بین‌رگبرگی | کمبود تغذیه، pH بالا، نور شدید، خشکی خاک | کود کامل و تنظیم pH؛ سایه‌دهی ملایم | کوددهی منظم؛ آبیاری پایدار؛ پرهیز از نور مستقیم ظهر |
| طویل‌شدن دمبرگ‌ها | کشیدگی دمبرگ و خوابیدگی برگ | کمبود نور | انتقال به مکان روشن با نور غیرمستقیم | چرخاندن گلدان و تأمین نور کافی |
| کنهٔ سیکلامن | پیچیدگی برگ و گل، بدشکلی | آلودگی نهال/نشاء، رطوبت بالا | قرنطینه و حذف بخش‌های درگیر؛ در صورت لزوم استفاده از کنه‌کش تخصصی | بررسی دقیق هنگام خرید؛ بهداشت و تهویهٔ مناسب |
| تریپس | لکه‌های نقره‌ای/روشن در پشت برگ | آلودگی آفت | حذف برگ آلوده؛ در صورت شدت تعویض بستر/گلدان | توری پنجره، کارت زرد، پایش منظم |
| نماتد ریشه | گال‌های کوچک روی ریشه، ضعف بوته | خاک/گلدان آلوده | حذف گیاه آلوده؛ گندزدایی خاک و گلدان | استفاده از بستر استریل و گلدان تمیز |
| قهوه‌ای‌شدن «ژوخه» | لکه‌های قهوه‌ای یا قرمز-قهوه‌ای روی زیرلپه؛ ناهم‌سطحی برگ‌ها | بیماری اختصاصی سیکلامن | پس از آلودگی کنترل دشوار؛ حذف منابع آلودگی | گندزدایی خاک و گلدان پیش از کاشت؛ بهداشت محیط |