گل مریم که با نام علمی “Polianthes tuberosa” شناخته می‌شود، یکی از گیاهان زیبا و خوشبو از تیره نرگسیان است. این گیاه بومی کشور مکزیک بوده و در بسیاری از نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان پرورش داده می‌شود. گل مریم، گیاهی چندساله با ساقه‌های رشید و باریک است که می‌تواند تا ارتفاع نیم متر به بالا رشد نماید. برگ‌های این گیاه نازک و کشیده هستند و گل‌های سپید و خوشبو به شکل خوشه در انتهای ساقه قرار گرفته‌اند. هر گل از شش گلبرگ تشکیل شده که به صورت منظم در کنار یکدیگر چیده شده‌اند. یکی از خصوصیات برجسته گل مریم، رایحه قوی و شیرین آن است که به‌ویژه در ساعات شبانه بیشتر قابل احساس می‌باشد. این بوی خوش در تولید انواع عطرها بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد و به دلیل خاصیت آرامش‌بخش آن، در عطردرمانی نیز کاربرد دارد.
گل مریم از گیاهان چندساله با شکوفه‌های سپید و خوشبو است. این گل به سبب عطر دلپذیری که دارد در صنایع عطرسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تولید تجاری گسترده‌ای از گل مریم در کشور ما صورت می‌پذیرد و به سایر کشورها نیز صادر می‌شود. یکی از مزیت‌های این گل، طول عمر بیشتر آن در مقایسه با سایر گل‌ها و سازگاری آسان آن با شرایط مختلف است. در این مقاله با پرورش گل مریم ، تکثیر گل مریم و شرایط نگهداری گل مریم آشنا می‌شویم. اگر شما هم به این گل خوشبو و زیبا علاقه دارید با ما همراه باشید.
نماد و کاربرد گل مریم
گل مریم به عنوان نمادی از خلاقیت و نوآوری شناخته می‌شود. رنگ سپید این گل نشانگر پاکی، اصالت و صلح است. بسیاری معتقدند که گل مریم قادر به دفع انرژی‌های منفی بوده و باعث ایجاد حس خوب در افراد می‌گردد. بنابراین، اگر شما نیز علاقه‌مند به داشتن گلی هستید که ضمن لذت بردن از عطر و بوی آن، امواج منفی را نیز دور کند، این گل گزینه مناسبی برای شماست. همچنین گل مریم برای ابراز علاقه و قدردانی به دیگران هدیه داده می‌شود. امروزه به دلیل ماندگاری طولانی و رایحه دلپذیر، گل مریم در دسته گل عروس نیز بسیار کاربرد دارد.
شرایط نگهداری گل مریم
نور:
نور مستقیم خورشید:
برای رشد مطلوب و گلدهی مناسب، گیاه مریم به دریافت نور مستقیم آفتاب نیازمند است. این گیاه به صورت ایده‌آل باید حداقل 6 تا 8 ساعت در روز در معرض تابش نور خورشید قرار گیرد. نور آفتاب به فرآیند فتوسنتز یاری می‌رساند و موجب تولید انرژی و رشد بهینه‌تر گیاه می‌گردد.
نور نیمه‌سایه:
گرچه گل مریم قادر به رشد در مناطق نیمه سایه است، اما کیفیت و تعداد گل‌های آن در چنین شرایطی کاهش می‌یابد. در محیط‌هایی که نور کافی وجود ندارد، گل‌ها کوچک‌تر و تعداد آنها محدودتر خواهد بود. بنابراین، برای دستیابی به بهترین عملکرد، توصیه می‌شود این گیاه در مکان‌هایی که در معرض نور مستقیم آفتاب قرار دارند، کاشته شود.
اثرات کمبود نور بر گل مریم
رشد کندتر: کمبود روشنایی می‌تواند باعث کاهش سرعت رشد گیاه گردد. در شرایط نامطلوب نوری، فرآیند فتوسنتز به درستی صورت نمی‌پذیرد و گیاه قادر به تأمین انرژی لازم برای رشد و تولید شکوفه‌های جدید نخواهد بود.
کاهش گلدهی: یکی از پیامدهای مهم کمبود روشنایی، کاهش گلدهی در گیاهان است. گل مریم در شرایط نورانی مطلوب، عملکرد بهینه‌ای دارد و گل‌های بیشتر و با کیفیت بالاتری تولید می‌کند. اگر میزان نور کافی نباشد، تعداد گل‌ها کاهش می‌یابد و کیفیت آنها نیز پایین‌تر خواهد آمد.
بلند و نازک شدن ساقه‌ها: در شرایط کمبود نور، گیاهان به سوی منبع روشنایی جذب می‌گردند که این امر موجب کشیده و باریک شدن ساقه‌های آنها می‌شود. این پدیده که با عنوان “ایتالیا شدن” شناخته می‌شود، سبب کاهش استحکام گیاه و افزایش احتمال شکستگی ساقه‌ها می‌گردد.
راهکارهای تأمین نور مناسب
انتخاب مکان مناسب: برای اینکه گل مریم به نور کافی دسترسی داشته باشد، باید در محلی قرار گیرد که نور خورشید به خوبی به آن برسد. فضاهایی مانند باغچه، بالکن و پشت بام، مکان های مناسبی برای کاشت این گیاه محسوب می شوند.
استفاده از نور مصنوعی:
در شرایطی که دسترسی به نور طبیعی کافی میسر نیست، می‌توان از منابع نوری مصنوعی برای تأمین روشنایی مورد نیاز گیاهان استفاده نمود. لامپ‌های رشد گیاهی مانند ال ای دی، فلورسنت و هالوژن گزینه‌های مناسبی برای این منظور به شمار می‌روند. لازم است توجه داشت که روشنایی مصنوعی باید حداقل به مدت 12 تا 14 ساعت در طول شبانه‌روز فراهم گردد تا نیاز نوری گیاه تأمین شود.
جابجایی گیاه: گیاه را می‌توان در طول روز به سمت نور خورشید جابجا کرد تا از حداکثر تابش آفتاب بهره‌مند شود. این امر به‌ویژه در فصول‌هایی که زاویه تابش خورشید تغییر می‌کند، می‌تواند بازده نور دریافتی گیاه را افزایش دهد.
آبیاری:
نیازهای آبی گل مریم
گل مریم نیازمند آبیاری مرتب است، به‌خصوص در مراحل رشد پرفعالیت و گلدهی. آبیاری مطلوب به تأمین آب لازم برای فرآیندهای زیستی گیاه، از قبیل فتوسنتز و انتقال مواد غذایی، یاری می‌رساند.
دوره‌های رشد:
- دوره رشد اولیه: در این دوره که شامل رشد ریشه‌ها و تشکیل برگ‌ها است، گیاه نیاز به آبیاری منظم دارد تا سیستم ریشه‌ای قوی تشکیل شود.
- دوره گلدهی: در این مرحله، گیاه نیاز به آبیاری مداوم دارد تا گل‌ها به‌خوبی تشکیل شوند و کیفیت بالایی داشته باشند.
- دوره استراحت: پس از گلدهی، نیاز آبی گیاه کاهش می‌یابد و آبیاری باید به تدریج کمتر شود.
روش‌های آبیاری
آبیاری سطحی:
آبیاری مستقیم سطح خاک، روشی مناسب برای گیاه گل مریم محسوب می‌شود، مشروط بر اینکه به صورت یکنواخت صورت گیرد و از تجمع آب در سطح زمین جلوگیری به عمل آید.
آبیاری قطره‌ای:
یکی از مناسب‌ترین شیوه‌های آبرسانی به گیاه گل مریم، استفاده از روش آبیاری قطره‌ای است. این روش با تامین آب به صورت پیوسته و یکنواخت، از تبخیر بیش از حد و اتلاف آب پیشگیری می‌نماید.
آبیاری زیرزمینی:
در این شیوه، آب به صورت مستقیم به ریشه‌های گیاه هدایت می‌گردد. این روش می‌تواند موجب کاهش تبخیر و حفظ رطوبت خاک شود، اما نیازمند سیستم‌های ویژه‌ای است که ممکن است هزینه‌بر باشند.
نکات کلیدی در آبیاری گل مریم
مقدار و زمان آبیاری:
گل مریم به آبیاری مرتب نیازمند است، اما باید توجه داشت که خاک بیش از حد مرطوب نگردد. آبدهی باید در زمانی صورت گیرد که سطح خاک تا حدودی خشک شده باشد. در فصول گرمتر سال، احتمالاً نیاز به آبیاری بیشتری خواهد داشت.
زهکشی مناسب:
برای جلوگیری از تجمع رطوبت و پوسیدگی ریشه‌ها، داشتن یک سیستم زهکشی مناسب در خاک امری ضروری است. استفاده از خاک‌های سبک و مخلوط کردن آنها با ماسه و مواد آلی می‌تواند به بهبود زهکشی و تخلیه آب اضافی از خاک کمک شایانی کند.
پایش رطوبت خاک:
کاربرد وسایل اندازه‌گیری رطوبت خاک می‌تواند در تشخیص زمان مناسب آبیاری مفید باشد. این ابزارها به شما امکان می‌دهند از آبیاری بیش از نیاز یا کم‌آبی جلوگیری کنید.
آبیاری در صبح:
زمان مناسب برای آبدهی به گیاه گل مریم، اوایل صبح است. آبیاری در این ساعات باعث می‌شود آب به درستی توسط ریشه‌ها جذب گردد و در طول روز از بین نرود.
تأثیرات آبیاری نادرست
کمبود آب:
کمبود آب می‌تواند باعث پژمردگی برگ‌ها، کاهش رشد گیاه و افت کیفیت گل‌ها شود. گیاهانی که برای مدت طولانی با کم‌آبی مواجه هستند، ضعیف شده و ممکن است در برابر بیماری‌ها و آفات آسیب‌پذیرتر باشند.
آبیاری بیش از حد:
آبیاری بیش از اندازه می‌تواند موجب انباشت آب در خاک و پوسیدگی ریشه‌های گیاهان گردد. این وضعیت که “آب‌گرفتگی” نامیده می‌شود، ممکن است به مرگ گیاه منجر شود. بنابراین، زهکشی مناسب خاک و پرهیز از آبیاری بیش از حد اهمیت بسزایی دارد.
دما:
گل مریم به آب و هوای گرم و معتدل گرایش دارد. دامنه دمایی مطلوب برای نمو و شکوفایی این گیاه در محدوده 20 تا 30 درجه سلسیوس قرار دارد. این بازه حرارتی به گیاه یاری می‌رساند تا فرآیندهای سوخت و سازی خویش را به نحو احسن انجام داده و رشد مناسبی را تجربه نماید.
دمای شب و روز: تغییرات دمایی بین شب و روز نیز در رشد گل مریم نقش دارد. برای رشد مطلوب این گیاه، دمای شبانه باید در محدوده 15 تا 20 درجه سانتیگراد باشد، در حالی که دمای روزانه می‌تواند تا 30 درجه سانتیگراد افزایش یابد. این اختلاف دما به گیاه کمک می‌کند تا رشد بهتری داشته و گل‌های بیشتری تولید کند.
تأثیر دماهای نامناسب بر گل مریم
دمای بالا: دمای بالای غیرمعمول می‌تواند به گیاهان صدمه بزند. درجه حرارت‌های بالاتر از 35 درجه سلسیوس ممکن است موجب پژمردگی برگ‌ها و کاهش کیفیت گل‌ها شود. در چنین شرایطی، گیاه به آب بیشتری احتیاج دارد و ممکن است نیازمند سایه‌اندازی و کاهش تابش مستقیم نور خورشید باشد.
دمای پایین: گل مریم در برابر سرما حساس است و دماهای زیر 10 درجه سلسیوس می‌تواند به ریشه و سایر اندام‌های آن آسیب وارد کند. در صورتی که دما به کمتر از 5 درجه سانتیگراد برسد، خطر یخ‌زدگی و از بین رفتن گیاه وجود دارد. در مناطق سردسیر، پیشنهاد می‌شود که گل مریم در گلدان کاشته شده و در فصول سرد به داخل ساختمان منتقل گردد.
راهکارهای مدیریت دما برای گل مریم
انتخاب مکان مناسب: انتخاب محل مناسب برای پرورش گل مریم از اهمیت زیادی برخوردار است. مکان‌هایی که در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار دارند و دمای معتدلی دارند، برای کشت این گیاه مساعد هستند. در نواحی گرمتر، کاشت در سایه یا استفاده از سایبان می‌تواند راهگشا باشد.
استفاده از گلخانه: در مناطقی که دارای نوسانات دمایی شدید هستند، استفاده از فضاهای گلخانه‌ای می‌تواند راه‌حل مناسبی باشد. گلخانه‌ها این امکان را فراهم می‌کنند تا دمای مطلوب برای رشد گیاهان حفظ شده و از آسیب‌های ناشی از تغییرات دمایی پیشگیری شود.
پوشش‌دهی: در فصول سرد سال، استفاده از پوشش‌های محافظ نظیر پلاستیک یا پارچه‌های ویژه می‌تواند گیاه را در برابر سرما حفاظت نماید. این پوشش‌ها به حفظ دمای مطلوب خاک و ریشه‌ها یاری می‌رسانند.
آبیاری مناسب: در روزهای گرم، آبیاری مرتب و کافی می‌تواند باعث کاهش دمای گیاه و پیشگیری از پژمردگی آن شود. آبیاری در ساعات اولیه صبح یا اواخر عصر، بهترین زمان برای حفظ رطوبت خاک و جلوگیری از تبخیر شدید است.
تأثیر دما بر فرایندهای فیزیولوژیکی
فتوسنتز: برای انجام مطلوب فرآیند فتوسنتز، دمای مناسب بسیار حائز اهمیت است. در دماهای مطلوب، گیاه قادر است فتوسنتز را به نحو احسن انجام دهد و انرژی لازم جهت رشد و گلدهی را تأمین نماید. با این حال، دماهای بسیار بالا یا پایین می‌تواند این فرایند را مختل سازد.
تنفس: افزایش دما می‌تواند باعث افزایش میزان تنفس گیاهی شود که این امر موجب کاهش ذخایر انرژی در گیاه می‌گردد. دمای متعادل به گیاه یاری می‌رساند تا توازن میان فرایندهای فتوسنتز و تنفس برقرار بماند.
جذب آب و مواد مغذی: جذب مطلوب آب و مواد غذایی توسط ریشه‌های گیاهان به دمای مناسب خاک بستگی دارد. کاهش دما موجب کندی جریان جذب آب و مواد معدنی می‌شود و در نتیجه گیاه با کمبود این عناصر حیاتی مواجه می‌گردد.
خاک:
زهکشی خوب: برای رشد مطلوب گل مریم، خاک باید از زهکشی مناسبی برخوردار باشد تا از انباشته شدن آب در اطراف ریشه‌ها پیشگیری شود. تجمع آب می‌تواند موجب پوسیدگی ریشه‌ها و کاهش رویش گیاه گردد. جهت بهبود زهکشی، می‌توان از مخلوطی از خاک باغچه، ماسه و پرلیت بهره برد.
حاصلخیزی: گل مریم برای داشتن رشد مطلوب به خاک غنی از مواد غذایی محتاج است. استفاده از کود کمپوست یا کودهای آلی، باعث افزایش حاصلخیزی خاک می‌گردد و مواد مغذی لازم برای رویش گیاه را فراهم می‌آورد. خاک‌های فقیر و ناکافی باید با افزودن کودهای آلی تقویت شوند تا نیازهای تغذیه‌ای گیاه برآورده گردد.
pH مناسب: خاک مناسب برای پرورش گل مریم باید دارای میزان اسیدیته متعادل باشد. بهترین محدوده pH برای این گیاه بین 6 تا 7 است. خاک‌های بسیار اسیدی یا بسیار قلیایی می‌توانند جذب مواد غذایی مورد نیاز گیاه را مختل کنند. استفاده از آهک می‌تواند برای کاهش اسیدیته خاک و استفاده از گوگرد برای کاهش قلیاییت خاک، به تنظیم میزان pH کمک کند.
تهویه مناسب: تامین اکسیژن کافی برای ریشه‌های گیاهان نیازمند وجود خاکی متخلخل و دارای تهویه مطلوب است. خاک‌های فشرده و بدون تخلخل لازم می‌توانند موجب کاهش رشد و ضعف گیاه شوند. بهره‌گیری از مواد سبک و متخلخل همچون پرلیت، ورمیکولیت و پوکه معدنی می‌تواند به افزایش تهویه خاک و در نتیجه رشد بهتر گیاه کمک کند.
نحوه آماده‌سازی خاک برای گل مریم
ترکیب خاک: ترکیب مناسب برای خاک گل مریم شامل:
- یک بخش خاک باغچه برای تأمین مواد مغذی
- یک بخش ماسه برای بهبود زهکشی
- یک بخش کمپوست یا کود آلی برای افزایش حاصلخیزی و بهبود ساختار خاک
این ترکیب به تأمین نیازهای مختلف گل مریم کمک کرده و رشد و گلدهی آن را بهبود می‌بخشد.
اضافه کردن مواد آلی: افزودن مواد پوسیده گیاهی نظیر برگ‌های فرسوده، کود کمپوست و سرگین حیوانات به خاک، موجب بهبود بافت و افزایش مواد غذایی موجود در آن می‌گردد. این مواد آلی همچنین باعث حفظ رطوبت در خاک شده و تهویه آن را نیز بهینه می‌سازند.
آماده‌سازی بستر کشت: قبل از کاشت گیاه مریم، باید زمین کشت را به درستی آماده کرد. این کار شامل شخم زدن خاک، برداشتن سنگریزه‌ها و علف‌های هرز و تنظیم اسیدیته خاک در صورت لزوم می‌شود. همچنین می‌توان مقداری کود آلی یا کمپوست را به خاک اضافه نمود تا از ابتدا خاک حاصلخیز باشد.
کوددهی:
گل مریم برای رشد و شکوفایی مناسب، به دریافت مواد غذایی ضروری نیازمند است. نیتروژن، فسفر و پتاسیم از جمله عناصر مغذی حیاتی برای این گیاه محسوب می‌شوند. کودپاشی به صورت منظم، عناصر مذکور و سایر ریزمغذی‌های مورد نیاز را در اختیار گل مریم قرار می‌دهد.
افزایش رشد و توسعه ریشه:
کودهای فسفردار باعث تقویت و سلامت ریشه‌های گیاه می‌شوند، در حالی که ترکیبات نیتروژنی موجب رشد بهتر برگ‌ها و ساقه‌ها می‌گردند. پتاسیم نیز نقش مهمی در افزایش استحکام گیاه و مقاومت آن در برابر آفات و بیماری‌ها ایفا می‌کند.
بهبود کیفیت گل‌ها:
کاربرد کودهای مناسب می‌تواند موجب افزایش کیفیت و تعداد شاخه‌های گلدهی گیاه مریم گردد. گل‌هایی که از مواد غذایی کافی برخوردار باشند، از اندازه بزرگ‌تری برخوردار بوده و سالم‌تر و عطرآگین‌تر خواهند بود.
انواع کودهای مناسب برای گل مریم
کودهای آلی:
کودهای آلی نظیر کمپوست، کود دامی پوسیده و ورمی‌کمپوست، انتخاب‌های مطلوبی برای گیاه گل مریم محسوب می‌شوند. علاوه بر تأمین مواد غذایی مورد نیاز، این کودها موجب بهبود بافت خاک، افزایش ظرفیت نگهداری آب و تهویه بهتر می‌گردند.
کودهای شیمیایی:
کودهای شیمیایی متعادل دارای ترکیبات نیتروژن، فسفر و پتاسیم (NPK) می‌توانند برای تغذیه گیاه گل مریم مناسب باشند. کودهایی با نسبت‌های 10-10-10 یا 20-20-20 از گزینه‌های رایج به شمار می‌روند که تعادل مطلوبی از این سه عنصر غذایی اصلی را برای گیاه فراهم می‌کنند. علاوه بر این، استفاده از کودهای تخصصی حاوی ریزمغذی‌هایی نظیر آهن، منیزیم و روی نیز می‌تواند برای رشد و نمو بهتر گل مریم سودمند باشد.
کودهای مایع:
گیاهان کودهای مایع را سریع‌تر از کودهای جامد جذب می‌کنند و این کودها می‌توانند از طریق محلول‌پاشی یا آبیاری به کار گرفته شوند. کودهای مایع برای تأمین سریع مواد غذایی مورد نیاز گیاه و بهبود رشد آن بسیار کارآمد هستند.
روش‌های کوددهی گل مریم
کوددهی پایه:
قبل از کاشت گل مریم، می‌توان با افزودن مقداری کود آلی یا کمپوست به خاک، سطح حاصلخیزی آن را افزایش داد. این کار علاوه بر تأمین مواد غذایی مورد نیاز گیاه در مراحل اولیه رشد، به بهبود بافت و ساختار خاک نیز کمک می‌کند.
کوددهی منظم:
پس از کاشت گیاه، تغذیه منظم آن هر 4 تا 6 هفته یکبار می‌تواند به رشد بهینه آن کمک نماید. کودهای آلی یا شیمیایی متعادل را می‌توان به صورت سطحی به خاک اضافه کرد و سپس با آبیاری، آنها را به ریشه‌ها رساند.
محلول‌پاشی:
کاربرد کودهای مایع به شکل محلول‌پاشی نیز روشی کارآمد برای تغذیه گل مریم محسوب می‌شود. این شیوه به گیاه این امکان را می‌دهد تا مواد غذایی را به سرعت جذب نموده و باعث بهبود رشد و گلدهی آن می‌گردد.
نکات کلیدی در کوددهی گل مریم
مقدار مناسب کود:
کاربرد مقدار مناسب کود از اهمیت بسزایی برخوردار است. استعمال بیش از اندازه کودهای شیمیایی می‌تواند موجب سوختگی ریشه‌ها و تجمع املاح مضر در خاک گردد. از این رو، توصیه می‌شود که همواره دستورالعمل‌های تولیدکننده را رعایت نموده و از کوددهی بیش از حد اجتناب ورزید.
زمان مناسب کوددهی:
در طول دوره رشد فعال و گلدهی گل مریم، بهترین زمان برای کوددهی آن است. در فصول گرمتر و زمان گلدهی، این گیاه نیازمند مواد غذایی بیشتری می‌باشد. اما در دوره استراحت، باید میزان کوددهی کاهش یابد تا گیاه به حالت خواب برود.
پایش وضعیت گیاه:
برای درک بهتر نیازهای تغذیه‌ای گیاهان، باید به طور مداوم وضعیت آنها و خاک را زیر نظر داشته باشید. تغییر رنگ برگ‌ها، کاهش رشد و گلدهی ضعیف می‌تواند نشانگر کمبود مواد غذایی باشد. در چنین شرایطی، استفاده از کودهای مکمل می‌تواند راهگشا باشد.
روش‌های تکثیر گل مریم
1. تکثیر از طریق پیازچه‌ها:
یکی از رایج‌ترین روش‌های تکثیر گل مریم استفاده از پیازچه‌های جانبی است. این روش به دلیل سهولت و موفقیت بالا بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مراحل:
- برداشت پیازچه‌ها: در فصل پاییز، پس از اتمام دوره گلدهی، پیازچه‌های گل مریم را از خاک خارج کنید.
- تفکیک پیازچه‌ها: پیازچه‌های بزرگ و سالم را از پیاز مادر جدا کنید. این پیازچه‌ها باید حداقل 2 تا 3 سانتی‌متر قطر داشته باشند.
- کاشت پیازچه‌ها: پیازچه‌ها را در خاکی با زهکشی خوب و در مکانی پرنور بکارید. عمق کاشت باید حدود 5 تا 7 سانتی‌متر باشد.
- آبیاری: پیازچه‌ها را به طور منظم آبیاری کنید تا خاک مرطوب باقی بماند، اما از خیس شدن زیاد خاک جلوگیری کنید.
2. تکثیر از طریق بذر:
تکثیر گل مریم از طریق بذر نیز ممکن است، اما به دلیل زمان‌بر بودن و نیاز به شرایط خاص، کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مراحل:
- جمع‌آوری بذرها: پس از گلدهی، بذرهای گل مریم را جمع‌آوری کنید.
- کاشت بذرها: بذرها را در خاکی سبک و با زهکشی خوب بکارید. بذرها باید در عمق سطحی خاک قرار گیرند.
- آبیاری: خاک را مرطوب نگه دارید و از خشک شدن آن جلوگیری کنید.
- جوانه‌زنی: بذرها در شرایط مناسب پس از چند هفته جوانه می‌زنند. پس از جوانه‌زنی، گیاهچه‌ها را به مکان اصلی منتقل کنید.
ویرایش شده در تاریخ ۹ مرداد ۱۴۰۳
دانلود کتاب گل مریم