بذر ریواس

نام علمی ریواس: Rheum ribes

درصد خلوص بذر ریواس: 99%

درصد قوه نامیه بذر ریواس: 95%

وزن هزار دانه ریواس: 47 گرم 

اقليم و مناطق پرورش ريواس :
ريواس؛ سبزي فصل سرد و گياهي چند ساله است كه در برابر سرماي سخت زمستان و خشكي تابستان مقاوم است. پس از يك فصل رشد، قسمت يقه به خواب (دورمانسي) مي رود. به منظور شكستن خواب جوانه ها و تحريك رشد گياه به درجه حرارت كمتر از 4 درجه ي سانتي گراد نياز است و براي بدست آوردن رشد رويشي مناسب، ميانگين درجه حرارت تابستاني كمتر از 21 درجه سانتيگراد ضروري است، به همين دليل اين گياه در مناطق سردسير و كوهستاني پرورش مي يابد و نمي تواند در مناطق گرمسيري رشد مناسبي داشته باشد هرچند كه استثناهايي در اين زمينه وجود دارد. در اين گونه مناطق، ريواس به عنوان سبزي يك ساله پرورش مي يابد در حالي كه در مناطق مساعدتر براي رشد گياه به مدت 8 تا 15 سال در زمين باقي ميمانده در مناطق نامساعد توليد محصول كافي نبوده و دمبرگ هاي باريك و بي رنگي را به وجود خواهد آورد. اين گياه در روزهاي گرم خيلي زود پژمرده مي شود. همزمان با افزايش دما، رشد قسمت هاي هوايي كم شده و رشد آنها تحت تاثير درجه حرارت قرار مي گيرد و حتي اگر درجه حرارات محيط خيلي بالا رود، حالت خواب ظاهر مي شود. وقتي كه در پايان تابستان حرارت محيط كاهش مي يابد، گياه رشد رويشي خود را از سر مي گيرد.

پرورش ريواس :
ريواس از سبزيهاي فصل خنك است و دماهاي پائين را تحمل ميكند. برگها در دماي پائين صورتي و يا قرمز و در دماهاي بالا بيش از 30 درجه سانتيگراد سبز تيره است. ريواس در مناطق پر باران عملكرد بيشتري را دارد. در خاكهاي سبك و حاصلخيز بهتر رشد مي كند. خاك ريواس نياز به پتاسيم زيادي دارد.

در ايران، ريواس بصورت خود رو در مناطق كوهستاني و بعضي از دشت هاي خشك روئيده و در برخي مناطق نسبت به پرورش آن اقدام مي شود، اما در بعضي از كشورهاي اروپايي و آمريكا نسبت به كاشت آن در شرايط كنترل شده اقدام شده است و رقم هاي مختلفي از ريواس در دسترس توليد كنندگان قرار دارد. در منطقه ي نيشابور كوهپايه نشينان؛ نسبت به پرورش ريواس خود رو اقدام مينمايند، قسمت قابل برداشت آن از روي يقه ريزو مهاي گوشتي و جوانه هاي سطحي آن منشاء مي گيرد و همان دمبرگ هاي سفيد و گياه مي باشد.
نوع خاك مورد نياز براي رشد گياه ريواس :
ريواس، خاك هاي زيادي را تحمل مي كند و به بيشتر خاك ها مقاوم است اما در خاك هاي حاصلخيز و خوب زهكشي شده اي كه ماده ي آلي زيادي دارند به بهترين وجه رشد مي كند. براي زراعت ريواس وجود سطحي عاري از علف هاي هرز ضروري است. چون كه هيچ نوع علف كشي براي استفاده دركنار ريواس ثبت نشده است. حوزه ي كوچكي از علف هاي هرز چند ساله مي تواند به سرعت خطيري توسعه يابند. براي جلوگيري از اين كار همه ي علف هاي هرز چند ساله بايد سال قبل از كاشت از بين بروند . كيفيت محصول برداشت شده ؛ به مقدار كود و حفاظت و نگهداري از گياه مرتبط است. مقدار كود مصرفي بر اساس آزمايشات خاك براي مناطق مختلف تعيين مي شود. كودهاي دامي منبع ارزشمندي از مواد هوموس كه به حفظ زطوبت و ثبات ساختمان خاك كمك ميكنند و در ضمن مواد غذايي را به مرور زمان در اختيار گياه قرار مي دهند.

كشتزارها بايد در بهار و بعد از قلمه زني كشت شوند، خاك برداري دستي همچنين ممكن است ضروري باشد. ريواس نسبتاً مقاوم به حشرات و بيماريها مي باشد.
اصلاح خاك :
ريواس نسبتاً به اسيديته ي خاك مقاوم است ولي، در خاك نسبتا اسيدي بهتر عمل مي كند. 
ريواس به كود شيميايي واكنش خوبي نشان مي دهد. كيفيت محصول برداشت شده، تا حد زيادي به مراقبت و كوددهي دارد. كشت تجاري نيازمند حدود 1500 پوند هز 10 10 اختصاص بدهند كه بصورت -10- كاشت مي باشد. باغبانان بايد هر بهار، براي هر گياه، يك خانگي، فنجان كود شيميايي 10 مدور، دور هر گياه، زماني كه رشد شروع شد، بكار برده شوند. هر ساله، هر چند دفعه كه لازم شد علف هاي هرز را از بين ببريد، كوددهي نمائيد وبه صورت سطحي كشت شود.
از كود تازه نبايد استفاده شود زيرا موجب سوخته شدن ريواس هاي ترد و نازك مي شود.

نحوه تكثير ريواس :
اين گياه توسط دو روش غير جنسي و بذر تكثير م ي شود ولي چون گياهان حاصل از بذركاملاً متفاوت از گياهان والديني م ي باشند در واقع استفاده از گياهاني كه از جوان ههاي روي ريزوم حاصل م ي شوند، روش اصلي تكثير آن م ي باشد كه اين گياهان در اطراف گياه اصلي قرار دارند. در اوايل بهار گياهان جدا شده از گياه مادري به صورت شياري كشت م يشود. فاصله 60 سانتيمتر است . – 1 متر در نظر گرفته م ي شود و فاصله دو بوته 90 -1/ مشت بين 5
كاشت و فاصله گذاري :
ريشه هاي ريواس را در اوايل بهار بكاريد. كشت بذر توصيه نمي شود چون خيلي طول مي كشد تا گياه استقرار يابد، و جوانه؛ رنگ و اندازه ي واقعي خود را نخواهد داشت . ريشه هاي ريواس را در فواصل 24 تا 28 اينچي؛ به طور مجزا؛در رديف هاي 3 تا 4 پايي مجزا به جهت كشت تجاري قرار دهيد. اين فواصل در رديف ها ؛ مي توانند تا 36 اينچ؛ براي گياهان و رديف هاي مربوط به باغهاي كوچكتر ( غير تجاري ) كاهش يابند خيلي كمتر از اين؛ به طور خيلي جدي باعث كاهش محصول و افزايش احتمال گسترش بيماري مي شود. . گودال بايد براي طوقه؛ خيلي بزرگ حفر شود، و با كود آلي همراه باشد
فورسينگ ريواس در زمستان:
الف) : فورسينگ كردن ريواس در درون خانه

ريواس ها مي توانند در تمام طول سال پرورش يابند .در طي زمستان و بهار زود رس شما مي توانيد ساقه هاي حساس ريواس را با استفاده از عمل فورسينگ در خارج از فصل رويش نيز پرورش دهيد. عمل فورسينگ با افزايش قطر ريشه ها موفقيت بيشتري مي يابد
ب)فورسينگ كردن ريواس ( مرحله به مر حله ):
1) ما با يك ريزوم كوچك ريواس شروع مي كنيم . در آن صورت؛ اين قطعه كوچكي از يك گياه استقرار يافته است . پس ما بخشي از ريزوم يا ريشه گياه را برش مي دهيم. اين ريزوم در يك گلدانی با خاك برگ پوشش داده مي شود تا 3 هفته قرار مي گيرد .ريواس از محل گره ها رشد انجام گيرد . سپس اين ريزوم كاشته شده در فضاي آزاد خنك به مدت 4 باید در دمای زیر صفر نگداری شود.  گياه ريواسي كه بعد از 2 هفته مشاهده مي شود و در فضاي بسته آماده عمل فورسينگ مي شود.
2) در ابتدای کار ريواس به آرامي رشد خواهد كرد در حالي كه در اين مرحله ريشه هاي جديدي بوجود مي آيند . اين گياهان همان گياهان مرحله قبل هستند اما 6 هفته ديرتر ، ( يعني بعد از حدود 8 هفته آماده فورسينگ مي شوند.) به وجود می آیند.

3) بعد از گذشت 8 هفته ، رشد ريواس سريعتر مي شود . از اين گياهان بيش از 3 شاخه رشد ميكند كه طولشان به 22 اينچ مي رسد . شما بايد همه اين ساقه ها را برداشت كرده و توسط گلدان به فضاي آزاد انتقال دهيد تا براي زمستان باقي بمانند. اين گياهان مي توانند در باغ كاشته شوند تا در بهار سال بعد دوباره رشد كنند.

تکثیر ريواس از طریق بذر:

گياهان ريواس ممكن است از طریق بذر نيز بوجود آيند . اين گياهان بوجود آمده از طریق بذر ، بعد از حدود 2 سال آماده برداشت ميشوند. كاشت در آب وهواي مناسب مي تواند در يك فصل رويشي نتايج رضايت بخشي را حاصل گرداند. همچنين ازدياد از طريق بذر توصيه نمي شود چون نشاهاي ريواس صفات گياهان مادري را كسب نمي كنند. بهترين راه ازدياد ریواس، كاشت قطعات بدست آمده از شكستن طوقه گياه مي باشد.
پرورش ريواس از طريق بذر ( مرحله به مرحله ) :
بذور ريواس اغلب در پارچه هاي كاغذي مانند پيچيده مي شوند. اين بذور قبل از اين كه كاشته شوند بايد در داخل آب قرار گيرد. كاشت اين بذور در آميخته هاي خاكي مناسب انجام مي شود. بذرهاي ريواس به صورت تجاري در آميخته هاي متداول و به صورت 2 بذر در هر گلدان كاشته مي شوند . اين بذور به خاطر آسان بودن عمل انتقال در گلدان هاي حاوي پيت كاشته مي شوند و سپس در جلوي يك پنجره آفتابگير قرار داده ميشوند. اگر دماي هوا كمتر از 70 درجه فارنهايت باشد ، كابل هاي گرمايي مي توانند سرعت جوانه زني راتسريع بخشند. بذور ريواس سريعاً جوانه مي زنند و بعد از 10 روز از زمان كاشت ، نشاهاي كوچكي ظاهر ميشوند . در اين هنگام به غير از يك نشاء بقيه نشاء ها را حذف مي كنيم . اگربخواهيد كه ريواس ها به صورت چند ساله رشد كنند بايد بذور ، زودتر يعني در پاييز سال قبل كاشته شوند. بنابراين اين گياهان درفضاي آزاد ، زودتر از آوريل نيز مي توانند كاشته شوند. چناچه آب و هوا در شب شوند. نشاءهاي ريواس به فضاي آزاد انتقال مي يابند . ما مي توانيم F در روز و نزديك 32 F گرم تر شوند ( يعني 45 آنها را در آميخته اي با 50 % خاك باغچه بكاريم . نشاء ها بايد ازنور مستقيم آفتاب محافظت شوند. عمل مقاوم سازي بايد روي نشاء ها انجام گيرد تا به تدريج بتوانند در معرض نور آفتاب قرار گيرند. ما اين عمل را با سايبان هاي كوچك كاغذي انجام مي دهيم . اين عمل حدود يك هفته ، يعني تا زماني كه به اندازه كافي بزرگ شوند ادامه مي يابد . اين گياهان ، همان بذوري هستند كه 60 روز پيش كاشته شده بودند اين نشاء ها سرانجام به گياهان كامل ريواس تبديل مي شوند .

شرايط آب و هوايي براي رشد ريواس :
ريواس از سبزيهاي فصل خنك است و دماهاي پائين را تحمل مي كند. برگها در دماي پائين صورتي و يا قرمز و در دماها ي بالا بيش از 30 درجه سانتيگراد سبز تيره مي باشد. ريواس در مناطق پر باران عملكرد بيشتري را دارد. در خاكهاي سبك و حاصلخيز بهتر رشد م يكند. خاك ريواس نياز به پتاسيم زيادي دارد .
مراقبتهاي زمان داشت ريواس :
ريواس؛به حفاظت خوب و آبياري واكنش نشان ميدهد. حذف ساقههاي گل دهنده  ضروري به نظر مي رسد. در طي اولين سال كاشت نبايد اقدام به برداشت محصول نمود چون مواد غذايي ساخته شده توسط برگ براي تغذيه ي ريشه و در سال آينده ضروري است. ريواس براي رشد مناسب به نوركافي نيازمند است، اما براي تهيه ي محصول بايستي از رسيدن نور به دمبرگ گياه جلوگيري كرد. اين كار به رو شهاي مختلفي انجام م يشود. در بعضي مناطق پرورش ريواس؛ با گسترانيدن پلاستيك هاي سياه بر روي بوته ها از برخورد نور به گياه جلوگيري م يشود اما خا كدهي پاي بوته ها قبل از آغاز رشد يا در اولين مراحل رشد گياه متداول تر است. معمولا در اواخر زمستان و يا اوايل بهار، اقدام به خاك دهي پاي بوته ها مي نمايند. ساقه هاي گل دهنده در زمان بلوغ طبيعي گياه ظاهر مي شوند. گل دهي باعث مي شود تا مواد ذخيره اي موجود در برگ ها و ساير اندا مهاي گياه به ساق ههاي گل دهنده منتقل گردد در حالي كه براي پرورش مناسب ريواس، بايستي اين مواد در ريش هها ذخيره شوند تا صرف رشد مجدد در سال آينده گردد. بنابراين ضروري است تا در طي دور هي رشد نسبت به حذف آنها اقدام شود.

وجين :اگر علف هاي هرز توسط ادوات مكانيكي حذف مي گردند بايد عمق كاشت ريزوم را در نظر گرفت و از ايجاد صدمه به آن اجتناب نمود. كود دهي :كود دهي در طي فصل رشد صورت مي گيرد. حذف گلها:حذف غنچه و گل به محض ظهور ساقه گل دهنده صورت م يگيرد و اينكار باعث مي شود كه در سالهاي بعد رشد رويشي و دمبرگها با شدت بيشتري ادامه يابد چون گلدهي و توليد بذر ، گياه را ضعيف مي سازد .

آفات و بيماريهاي ريواس :
زنگ ريواس
كرم ريشه ريواس
بيماريهاي ويروسي كه توسط ريزوم منتقل مي شوند .
برداشت ريواس :
پس از خا كدهي بر روي بوت ههاي ريواس؛ گياه با استفاده از ذخيره ي غذايي موجود در اندام زيرزميني رشد مي كند. به دليل دريافت نكردن نور؛دمبرگ ها طويل شده و ضمنا به رنگ سفيد يا سفيد مايل به زرد در مي آيند. در زمان برداشت؛ با كمك چاقوي مخصوص؛ريواس را از روي يقه بريده و بلافاصله به بازار عرضه مي كنند.
در مناطق پرورش ريواس؛ پس از پايان فصل برداشت؛ با مراجعه به رويشگاه ها بوته هايي را كه در سال قبل مورد بهره برداري قرار نگرفته اند را شناسايي و اگر از رشد كافي برخوردار باشند با گذاشتن سنگ بر روي برگهاي آن؛ بوته را علامت گذاري مي كنند تا در سال هاي آينده براي برداشت محصول؛ خاك دهي گردد. سرمازده شدن گياه ريواس موجب تشكيل كريستال هاي اسيد اگزاليك در برگ ها و سپس حركت آنها به دمبرگ مي شود، بنابراين مصرف غذايي ريواس سرمازده احتمال بروز برخي مشكلات ناشي از مسموميت هاي اگزاليكي را افزايش م ي دهد . بنابراين بهتر است كه از مصرف ريواس سرمازده خودداري شود. برداشت ريواس از سال دوم كشت شروع مي شود. علامت رسيدن محصول با بزرگ شدن پهنك برگ همراه است . ريواس    براي مصرف تازه؛ هر هفته برداشت مي شود.

روش سنتي بهره برداري از ريواس :
بهره برداري ريواس معمولاً كاري سخت واز ابتدا تا انتهاي آن يكسال طول م يكشد. جهت سهولت كار و توليد بيشتر معمولاً  بهره برداري توسط گروههاي 3 و 4 نفره انجام م يشود هر گروه داراي 3 تا 4 منطقه مشخص است وبا تناوب سه ساله يعني هر سال در يك منطقه بهره برداري انجام مي شود.كه با توجه به بررسي انجام شده مراحل پرورش و بهره برداري سنتي آن در منطقه كوهسرخ به شرح ذيل مي باشد.
1- انتخاب رويشگاه و نشانه گذاري:در مرحله اول بهره برداران محلي با توجه به تجربيات وشناخت خود از منطقه, رويشگاههاي با تراكم مناسب و ريواس خوش طعم يا شيرين را انتخاب م يكنند. بعد در رويشگاههاي انتخاب شده با قرار دادن سنگ بر روي برگ ريواسهاي قوي و محصول ده, محل بوته ها را براي بهره برداري سال بعد علامتگذاري مي كنند.اين كار معمولاًدر ارديبهشت وخرداد انجام مي شود.

2- خاك ريزي: در اين مرحله كه زمان آن بهمن واسفند يا فروردين سال جديداست بهره برداران با توجه به بقاياي برگ بوته هاي نشانه گذاري شده قبلي با استفاده از كلنگ خاك اطراف بوته را كنده و با اطمينان از زنده بودن گياه با قرار دادن چند رديف سنگ در اطراف جوانه گياه تنورچه اي به شعاع 30 تا 40 سانتيمتر وارتفاع 40 تا 50 سانتيمترايجاد كرده و داخل آن را از ماسه يا خاك نرم موجود پر م يكنند.
3- قطع وبهره برداري: ريواس جهت رسيدن به نور از داخل ماسه وخاك ريخته شده عبور كرده و به همين دليل دمبرگ گياه طويل مي گردد. موقع بهره برداري و قطع ريواس زماني است كه قسمتي از برگ ريواس از داخل خاك نمايان شود در اين زمان بايستي هر چه سريعتر ريواس قطع گردد زيرا رشد برگ از كيفيت آن م يكاهد. جهت قطع ريواس معمولاً سنگ چين را از يك طرف خراب كرده و از بالاي گره ريشه آن را قطع مي كنند، به طوري كه به ريشه گياه لطم هاي وارد نشود. به دليل پرورش ريواس در مناطق كوهستاني مرتفع ريواس جمع آوري شده به وسيله كيس ههاي گوني و الاغ به محل جاده منتقل و از آنجا به مراكز فروش(صبح زود) حمل مي شود. قطع وجمع آوري ريواس معمولاً از ارديبهشت شروع وبسته به شرايط آب وهوايي تا اواخر خرداد طول مي كشد.
در اين بررسي مشخص شد كه روش مرسوم بهره برداري از ريواس بدون آسيب براي ريواس نيست، ولي با رعايت نكات زير عوارض منفي آن كاهش م ييابد. بهره برداري مستمر آن مي تواند به عنوان يكي از راههاي ايجاد اشتغال و درآمد در جهت توسعه پايدار منطقه مد نظر قرار گيرد.

4- بهره برداري بايستي با دوره تناوب چند ساله صورت گيرد تا گياهان مورد بهره برداري بتوانند دوباره تقويت شوند و به حالت معمولي خود بر گردند. 2- در هنگام قطع دمبرگ يا همان ريواس بايستي اين عمل از بالاي بند رويش جوانه انجام شود، به طوري كه به ريشه گياه آسيبي وارد نگردد. 3- جهت جلوگيري از تخريب بايستي اين نكات به افراد تازه وارد منتقل شود و بنابراين اين امر نظارت وكنترل افراد با تجربه و كارشناسان منابع طبيعي را مي طلبد.
ميزان محصول :
يك محصول تجاري خوب، 15 تن، و يك محصول استثنائي، حدود 18 تن مي باشد. واريته هاي قرمز، معمولاً حدود 50 % گونه هاي سبز محصول مي دهند؛ به هر حال، اگر محصول دوبار در يك سال برداشت شود، كل محصولات حدود 50 % افزايش خواهد يافت. ريواس نمي تواند به طور خيلي موفق، در نواحي جنوبي ايالات متحده كشت شود،

فهرست منابع مورد استفاده :
ماهنامه جاده ابريشم، ضميمه شماره 57 ، مرداد 1382 قدير طاهري
تهران: نشر بلخ (وابسته به بنياد نيشابور)، 1385 فريدون جنيدي ،« زندگي و مهاجرت آريائيان »
فرهنگ نام هاي گياهان ايران دكتر ولي اله مظفريان
گياهان دارويي دكتر علي زرگري
با گياهان زيباتر شويم مهندس مهدي عماد
پراكنش گونه هاي گياهان دارويي و صنعتي جنگلي و مرتعي مهندس مهدي عماد
فرهنگ فارسي عميد. .« ريوند »
وب گاه تبيان ،« ريواس و خواص آن »
دانشنام هي آزاد ويكي پديا ،« ريوند »
. نيشابور: ابرشهر، 1384 ،« درآمدي بر جغرافيا و تاريخ نيشابور » علي طاهري